۱۱ علت روغن‌ریزی گیربکس + راه‌های پیشگیری و تعمیر

گیربکس یکی از حیاتی‌ترین اجزای سیستم انتقال قدرت در خودرو است. برای عملکرد دقیق و روان، این قطعه به روانکاری مداوم با روغن گیربکس نیاز دارد. اما وقتی روغن‌ریزی از گیربکس اتفاق می‌افتد، می‌تواند باعث کاهش فشار روغن، داغ شدن بیش‌ازحد گیربکس، آسیب به چرخ‌دنده‌ها و حتی از کار افتادن کامل سیستم انتقال قدرت شود.

در این مقاله از آکادمی کارنو، به بررسی ۱۱ دلیل اصلی روغن دادن گیربکس و راهکارهای کاربردی برای تشخیص، پیشگیری و رفع نشتی روغن گیربکس می‌پردازیم. اگر زیر خودروی‌تان لکه‌های روغن مشاهده کرده‌اید یا عملکرد گیربکس دچار مشکل شده، این مقاله برای شماست.

۱. خرابی کاسه‌نمد گیربکس

یکی از شایع‌ترین دلایل روغن‌ریزی گیربکس دستی یا اتوماتیک، خرابی کاسه‌نمدهای شفت است. این قطعات در محل اتصال شفت با بدنه گیربکس قرار دارند و وظیفه آن‌ها جلوگیری از نشت روغن به بیرون است. با گذشت زمان یا استفاده از قطعات بی‌کیفیت، این کاسه‌نمدها فرسوده شده و باعث روغن‌ریزی می‌شوند.

✅راه‌حل:
تعویض به‌موقع کاسه‌نمد با نمونه‌های مقاوم به حرارت و فشار، و بررسی سلامت آن‌ها در سرویس‌های دوره‌ای خودرو.

۲. شل شدن پیچ‌های کارتل گیربکس

کارتل گیربکس محفظه‌ای فلزی است که روغن را در خود نگه می‌دارد. اگر پیچ‌های کارتل در اثر ارتعاشات موتور یا تعمیرات قبلی شل باشند، روغن از درز بین کارتل و بدنه گیربکس نشت می‌کند.

✅راه‌حل:
بستن پیچ‌ها با آچار گشتاورسنج طبق دستورالعمل کارخانه و بررسی آب‌بندی در هر سرویس.

۳. آسیب‌دیدگی واشر یا درزگیر کارتل

واشر کارتل گیربکس نقش مهمی در جلوگیری از نشتی دارد. اما در دماهای بالا یا به مرور زمان، این قطعه خشک، شکننده و بی‌اثر می‌شود.

✅راه‌حل:
استفاده از درزگیرهای باکیفیت و مقاوم به حرارت، و رعایت فشار مناسب هنگام بستن پیچ‌ها برای جلوگیری از کج شدن یا له شدن واشر.

نکته مهم:
هرگونه تأخیر در رفع روغن‌ریزی گیربکس، ممکن است منجر به خرابی کامل گیربکس و هزینه‌های سنگین تعمیر شود. در صورت مشاهده حتی کوچک‌ترین نشانه‌های نشتی، سریعاً اقدام کنید.

۴. ترک‌خوردگی یا شکستگی پوسته گیربکس

یکی از دلایل جدی روغن دادن گیربکس خودرو، ترک یا شکستگی در پوسته گیربکس است. این اتفاق ممکن است در اثر تصادف، برخورد با جدول، یا فشار بیش‌ازحد به سیستم رخ دهد.

✅راه‌حل:
اگر ترک‌ها جزئی باشند، می‌توان آن‌ها را با چسب‌های مخصوص یا جوشکاری ترمیم کرد. اما در موارد شدید، تعویض کامل پوسته گیربکس ضروری است.

۵. نشتی از محل اتصال میل‌گاردان (در خودروهای دیفرانسیل عقب)

در خودروهای دیفرانسیل عقب، محل اتصال میل‌گاردان به گیربکس با یک آب‌بند یا کاسه‌نمد خاص آب‌بندی می‌شود. این قسمت یکی از نقاط حساس گیربکس است که اگر در اثر فرسودگی، نصب نادرست یا ضربه مکانیکی دچار مشکل شود، باعث روغن‌ریزی گیربکس از عقب خودرو خواهد شد.

نادیده‌گرفتن نشتی از این قسمت، به‌مرور زمان باعث افت سطح روغن و آسیب جدی به دنده‌ها و یاتاقان‌ها می‌شود.

✅راه‌حل:

• تعویض آب‌بند یا کاسه‌نمد آسیب‌دیده
• بررسی سلامت میل‌گاردان و آب‌بندی در سرویس‌های دوره‌ای گیربکس

۶. خرابی اویل پمپ گیربکس

اویل پمپ گیربکس وظیفه پمپاژ روغن در سیستم را برعهده دارد. اگر این قطعه دچار ساییدگی، شکستگی یا ترک شود، نه‌تنها روغن نشت می‌کند، بلکه جریان روغن‌رسانی مختل شده و بخش‌های مختلف گیربکس به‌خطر می‌افتند.

از نشانه‌های خرابی اویل پمپ، می‌توان به نشتی از اتصالات مختلف، افت فشار روغن و صدای غیرعادی گیربکس اشاره کرد.

✅راه‌حل:

• بررسی فشار خروجی پمپ در سرویس‌های دوره‌ای
• تعویض فوری اویل پمپ در صورت نشتی یا عملکرد ضعیف
• استفاده از نمونه‌های باکیفیت و استاندارد

۷. روغن‌ریزی از محل نصب سنسورهای گیربکس

در گیربکس‌های مدرن، سنسورهایی مثل سنسور سرعت، دما، فشار و موقعیت دنده به‌کار رفته‌اند. این سنسورها در محل‌هایی نصب شده‌اند که با درزگیرهای خاص آب‌بندی می‌شوند. اگر این آب‌بندی آسیب ببیند یا نصب سنسور غیراصولی باشد، باعث نشتی روغن از اطراف سنسور گیربکس خواهد شد.

بسیاری از نشتی‌های ریز و مزمن گیربکس، از همین نقاط شروع می‌شوند.

✅راه‌حل:

• بررسی وضعیت درزگیرها در هر بار باز کردن سنسورها
• استفاده از چسب آب‌بند مناسب هنگام نصب مجدد
• تعویض کامل درزگیرهای فرسوده

۸. استفاده از روغن گیربکس نامناسب یا ناسازگار

یکی از دلایل پنهان اما بسیار مهم در علت روغن‌ریزی گیربکس خودرو، استفاده از روغن‌های بی‌کیفیت یا ناسازگار با نوع گیربکس است. اگر ویسکوزیته روغن (غلظت آن) با مشخصات کارخانه سازنده مطابقت نداشته باشد یا از ترکیب چند نوع روغن استفاده شود، ممکن است فشار داخل گیربکس بالا برود و درزگیرها یا کاسه‌نمدها نشتی پیدا کنند.

✅راه‌حل:

• فقط از روغن‌های تاییدشده در دفترچه راهنمای خودرو استفاده کنید
• از ترکیب کردن برندها و انواع مختلف روغن جداً بپرهیزید

۹. داغ شدن بیش‌ازحد گیربکس

افزایش دمای گیربکس یکی از دشمنان اصلی سیستم آب‌بندی است. در دمای بالا، درزگیرها خشک و شکننده می‌شوند و توان جلوگیری از نشتی روغن را از دست می‌دهند.

دلایل داغ‌شدن گیربکس عبارت‌اند از:

• پایین بودن سطح روغن گیربکس
• رانندگی در مسیرهای پرشیب یا شرایط سنگین
• خرابی خنک‌کننده گیربکس در خودروهای اتومات

✅راه‌حل:

• بررسی منظم سطح روغن در حالت گرم بودن خودرو
• سرویس دوره‌ای سیستم خنک‌کننده گیربکس
• اجتناب از رانندگی با بار سنگین یا در دمای بالا برای مدت طولانی

۱۰. پارگی یا نشتی شیلنگ‌های روغن گیربکس (در خودروهای اتومات)

در خودروهای دنده اتوماتیک که دارای رادیاتور خنک‌کننده روغن گیربکس هستند، روغن از طریق شیلنگ‌هایی بین گیربکس و رادیاتور جابه‌جا می‌شود. اگر این شیلنگ‌ها دچار پوسیدگی، ترک یا پارگی شوند، به‌سرعت روغن‌ریزی از زیر خودرو اتفاق می‌افتد.

این نوع نشتی به‌دلیل فشار بالا در شیلنگ‌ها، گاهی بسیار شدید و ناگهانی است.

✅راه‌حل:

• بررسی دقیق وضعیت ظاهری شیلنگ‌ها در هر سرویس
• تعویض فوری شیلنگ‌های خشک، ترک‌خورده یا بادکرده
• استفاده از شیلنگ‌های استاندارد و مقاوم به حرارت و فشار

۱۱. خرابی سیستم تهویه گیربکس

بسیاری از فنی‌کاران از نقش سیستم تهویه گیربکس در جلوگیری از نشتی روغن بی‌اطلاع‌اند. در صورت انسداد یا خرابی این سیستم، فشار داخلی گیربکس بالا می‌رود و روغن از ضعیف‌ترین نقاط (درزگیرها، کاسه‌نمدها) نشت می‌کند.

علائم خرابی تهویه گیربکس:

• روغن‌ریزی بدون دلیل مشخص
• وجود بخار یا روغن در اطراف شیر تهویه
• صدای سوت‌مانند از سیستم در هنگام کار

✅راه‌حل:

• بازدید دوره‌ای مسیر تهویه و رفع انسداد احتمالی
• سرویس و تعویض شیر تهویه یا فیلترها طبق زمان‌بندی
• توجه به علائم افزایش فشار داخلی

راه‌های مؤثر برای جلوگیری از نشتی روغن گیربکس

همان‌طور که می‌دانید، پیشگیری همیشه ارزان‌تر از تعمیر است. برای جلوگیری از روغن‌ریزی گیربکس، کافی است چند نکته ساده اما مهم را رعایت کنید:

۱. بررسی منظم سطح روغن گیربکس

اولین و مهم‌ترین اقدام برای جلوگیری از روغن‌ریزی، چک‌کردن سطح روغن گیربکس به‌صورت منظم است. کم شدن یا حتی زیاد شدن بیش‌ازحد روغن می‌تواند باعث ایجاد فشار غیرطبیعی در سیستم و نشت روغن شود.

نکات مهم هنگام بررسی روغن گیربکس:

• خودرو روشن و در دمای عملیاتی باشد
• خودرو باید روی سطح صاف پارک شود

۲. انجام سرویس‌های دوره‌ای گیربکس و اجزای آن

بیشتر نشتی‌های گیربکس به‌دلیل فرسودگی اجزایی مثل:

• کاسه‌نمدها
• درزگیرها
• شیلنگ‌ها
• پیچ‌های کارتل یا اتصالات

اتفاق می‌افتد. با سرویس‌های دوره‌ای منظم می‌توان قبل از نشتی، این قطعات را شناسایی و تعویض کرد.

پیشنهاد: در هر سرویس روغن، سلامت کاسه‌نمد و شیلنگ‌ها را هم بررسی کنید.

۳. استفاده از روغن گیربکس اصلی و باکیفیت

نوع روغنی که داخل گیربکس می‌ریزید، مستقیماً روی عمر قطعات و جلوگیری از نشتی تأثیر دارد.

استفاده از روغن متفرقه، بی‌کیفیت یا ناسازگار:

• باعث آسیب به درزگیرها
• بالا رفتن دمای گیربکس
• و در نتیجه نشتی زودهنگام روغن می‌شود

حتماً از روغن‌های توصیه‌شده در دفترچه راهنما یا مشاوره متخصص استفاده کنید. مخصوصاً در گیربکس‌های اتومات، نوع و ویسکوزیته روغن اهمیت زیادی دارد.

روش‌های رایج برای تعمیر نشتی روغن گیربکس

اگر با روغن‌ریزی گیربکس مواجه شده‌اید، بسته به محل نشتی، روش‌های زیر برای تعمیر آن کاربردی هستند:

۱. تعویض کاسه‌نمدها و واشرهای آسیب‌دیده

کاسه‌نمدها (سیل‌های روغن) جزو رایج‌ترین نقاط نشتی روغن هستند. همچنین، واشرهایی که در اطراف:

• سنسورها
• شیرهای برقی
• کارتل گیربکس

قرار دارند، ممکن است بر اثر فرسودگی یا خشکی دچار ترک شوند.

✅راه‌حل‌ها:

• شناسایی دقیق محل نشتی با تست نشت یا بررسی چشمی
• تعویض کاسه‌نمدها و واشرهای فرسوده
• استفاده از قطعات مقاوم در برابر گرما و فشار

۲. سفت‌کردن یا تعویض پیچ‌های کارتل گیربکس

شل‌شدن پیچ‌های کارتل می‌تواند به‌مرور منجر به نشتی روغن شود؛ به‌ویژه اگر در سرویس قبلی با گشتاور اشتباه بسته شده باشند.

✅راه‌حل‌ها:

• استفاده از آچار ترکمتر برای سفت‌کردن با گشتاور استاندارد
• تعویض پیچ‌های پوسیده یا با رزوه آسیب‌دیده
• استفاده از چسب آب‌بندی مخصوص گیربکس برای جلوگیری از نشتی مجدد

۳. ترمیم ترک پوسته گیربکس

در صورت مشاهده ترک یا شکستگی در بدنه گیربکس:

ترمیم موقت:

• استفاده از چسب‌های فلزی مخصوص یا جوش آلومینیوم برای ترک‌های سطحی

ترمیم دائمی:

• در صورت ترک‌های عمیق یا ساختاری، تعویض کامل پوسته گیربکس بهترین راه‌حل است

۴. بررسی و اصلاح اتصالات شیلنگ‌ها و سنسورها

اتصالات شیلنگ‌های خنک‌کننده یا سنسورها در معرض فشار بالا و حرارت هستند. نصب نادرست یا خرابی درزگیرها می‌تواند باعث نشتی شود.

✅راه‌حل‌ها:

• بررسی دقیق محل اتصال با نور و دستگاه نشت‌یاب
• تعویض سنسورها یا درزگیرهای معیوب
• استفاده از قطعات اصل و نصب اصولی برای جلوگیری از نشتی‌های آینده

نتیجه‌گیری: چطور با ۱۱ علت روغن‌ریزی گیربکس مقابله کنیم؟

روغن‌ریزی گیربکس، اگر به‌موقع برطرف نشود، می‌تواند منجر به خرابی کامل سیستم انتقال قدرت شود. این مشکل معمولاً به دلایل زیر ایجاد می‌شود:

• خرابی کاسه‌نمدها و درزگیرها
• ترک‌خوردگی پوسته گیربکس
• نشتی از محل سنسورها یا اتصالات
• استفاده از روغن گیربکس نامناسب

✅برای جلوگیری از این آسیب‌ها:

• سرویس‌های دوره‌ای گیربکس را جدی بگیرید
• تنها از روغن و قطعات اصلی استفاده کنید
• حتی نشتی‌های جزئی را هم به‌موقع بررسی و رفع کنید
• در صورت نیاز، قطعات معیوب را تعویض یا تعمیر کنید